مجله تخصصی معماری حامی نو

 بازار سنتی تبریز یكی از نمونه‌های منحصر به فرد از لحاظ معماری بوده و بزرگترین بازار مسقف جهان است. بازار تبریز خاطرات ناگفته فراوانی در دل خود دارد و كوچه‌پس كوچه‌های پیچ در پیچ آن، آشنای هر كودك و پیر تبریزی است. مجموعه بازارتبریز كه قدمت آن به قرن چهارم هجری- قمری می‌رسد، به‌عنوان یكی‌از زیباترین و بزرگترین بازارهای به هم پیوسته ، گواهی زنده بر اصالت تجارت و معماری در مشرق زمین است.

سبك معماری،آرایش مغازه‌ها،تیمچه‌ها، كاروانسراها،دالان‌ها،راسته ها، انواع مشاغل و وجود تعدادی مدرسه و مسجد كه پیشینه تاریخی دارند ، بازار تبریز را نمونه عالی یك محیط تجاری و معماری اسلامی و شرقی كرده است. جایگاه و اهمیت تبریز در تجارت و كسب و كار، ایجاب می‌كرد بازاری بزرگ و مراكزی برای مبادله، فروش و انبار كالاهای شرقی و غربی به وجود آید كه این امر در طول تاریخ تحقق پیدا كرد.

در طول تاریخ، بازار تبریز همواره مورد توجه جهانگردان ایرانی، عرب و اروپایی بوده و افرادی همچون مقدسی ، یاقوت حموی، زكریا محمود قزوینی و ابن بطوطه، حمدالله مستوفی، اولیا چلبی، ماركوپولو، اودریك، كلاویخو، جان كارت رانت، كنتارینی، تاورنیه، شاردن، پیر ژوبر، فردریك ریچاردز و دورتی اسمیت درباره آن مطالب ارزنده‌ای بیان كرده‌اند. با توجه به فراوانی سراها و تیمچه‌های بازار تبریز به معرفی برخی‌از آنها می‌پردازیم:

 بازار امیر

از زیباترین و مهمترین بازارهای تبریز، بازار، كاروانسرا و تیمچه امیر می‌باشد كه در زمان حاضر از مراكز اصلی تجارت و صادرات فرش و بورس طلا و جواهرات و منسوجات است. بانی این بازار میرزامحمدخان امیرنظام زنگنه بوده و تاریخ بنای آن ‪۱۲۵۵‬ هجری - قمری است. در بازار امیر از ‪ ۱۱۲‬مغازه دایر،‪ ۱۰۲‬مغازه به زرگری و جواهرفروشی، هشت مغازه به بزازی و فروش پارچه، یك مغازه به آیینه فروشی و یك مغازه به عطر فروشی اشتغال دارند.

 تیمچه مظفریه

معروفترین بخش بازار تبریز، تیمچه مظفریه است كه در زمان ولیعهدی مظفر- الدین میرزای قاجار به سال ‪ ۱۳۰۵‬هجری - قمری، ساختمان بسیار دیدنی آن به اتمام رسیده است. بانی این بازار بزرگ حاج شیخ محمد جعفر قزوینی از بازرگانان نیكوكار و كاردان تبریز است. هم‌اكنون تیمچه مظفریه یكی از مراكز عمده تجارت فرش آذربایجان و مركز صادرات قالی این خطه و ایران بوده و از شهرت جهانی برخوردار است. بازار مظفریه تبریز دو طبقه است كه هر طبقه آن ‪ ۲۶‬حجره فرش فروشی را در خود جای داده است.

 راسته بازار

شاید بزرگترین و كامل‌ترین بازار تبریز از نظر تنوع اصناف و اجناس، راسته بازار باشد كه در آن سرای حاج حسین میانه،حاج سیدحسین كهنه، سرای كمپانی، سرای خان،سرای دودری میانه، دودری مدقالچی، سرای كچه چیلر، سرای درعباسی، سرای میرزاجلیل،تیمچه حاج شیخ اول، حاج شیخ دوم و سوم،تیمچه حاج صفرعلی و جعفریه قرار دارد. همچنین در این بازار،تیمچه‌های خرازی لر،قیزبسدی، مقبره، كفاشان، سراجان، كلاهدوزان، پنبه فروشان، دله زن و بازار شریف العلما قرار دارد.

 بازار شیشه‌گرخانه

از مهمترین و ثروتمندترین بازارهای تبریز، بازار شیشه‌گرخانه است كه در بین خیابان تربیت و خیابان شهدا قرار گرفته است. در گذشته، این بازار محل تولید و فروش انواع شیشه و بلور بوده است، اما امروز اثری از این صنف در آن دیده نمی‌شود.

 دالان‌های بازار تبریز

خونی، خان، میانه،شازده‌زرگ، شعر بافان، میرزا محمد، امیرآقا، حاج شیخ، حاج ابوالقاسم و حاج رحیم از دالان‌های معروف بازار تبریز هستند.

مجموعه بازار تبریز دارای ‪ ۲۰‬راسته و بازار، ‪ ۳۵‬سرا، ‪ ۲۵‬تیمچه،‪ ۱۱‬دالان و حدود پنج هزار و ‪ ۵۰۰‬مغازه و ‪ ۴۰‬نوع صنف می‌باشد. بازار تبریز تنها محلی است كه درآن تجارت، مذهب، فرهنگ و عوامل اجتماعی به هم پیوسته است. استانداری و میراث فرهنگی و گردشگری آذربایجان شرقی اخیرا تلاش می‌كنند تا این بازار تاریخی را در یونسكو به ثبت برسانند و برای این هدف اقدامات موثری از طرف آنها صورت گرفته است.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

• مطلب بعدی :
  سازه های کابل معلق، سازه های معلق با کابل مضاعف
• مطلب قبلی :
  مهندسی فاکتورهای انسانی (ارگونومی) در سالن های سینما